Friday, September 29, 2017

হীৰুদাৰ ছবিৰ অমূল্য সংগ্ৰহ


প্ৰেম আৰু ৰ'দালিৰ কবি হীৰেন ভট্টাচাৰ্য। হয়, হীৰুদাক সকলোৱে কবি বুলিয়ে জানে। বহুতে জানে, হয়তু নাজানে তেখেত এগৰাকী চিত্ৰশিল্পীও আছিল। তেখেতে অংকন কৰা কেইখনমান চিত্ৰ সংৰক্ষিত হৈ আছে গোলাঘাটত। এই চিত্ৰ কেইখনৰ সংগ্ৰাহক গোলাঘাটৰ পিকুমনি দত্ত এগৰাকী কলা ৰসিক, অধ্যয়নশীল ব্যক্তি৷ তেওঁ ছাত্ৰাৱস্থাত নিখিল ভাৰত ছাত্ৰ ফেডাৰেচন (AISF)ৰ সৈতে জড়িত আছিল৷ নব্বৈ দশকত ছাত্ৰ ফেডাৰেচনৰ ৰাজ্যিক সম্পাদকৰ দায়িত্ব লৈ গুৱাহাটীৰ ৰাজগড়স্থিত ভাৰতৰ কমিউনিষ্ট পাৰ্টি(CPI)ৰ কাৰ্যালয়ত থাকিবলৈ লৈছিল৷ হীৰুদাও ছাত্ৰাৱস্থাত ছাত্ৰ ফেডাৰেচনৰ কৰ্মী আছিল৷ উল্লেখযোগ্য যে অসমৰ প্ৰথম আৰু ভাৰতবৰ্ষৰ দ্বিতীয়টো ছাত্ৰ সংগঠন ’অসম ছাত্ৰ সন্মিলন’ ১৯৩৯ চনত এই নিখিল ভাৰত ছাত্ৰ ফেডাৰেচনৰ অন্তৰ্ভুক্ত হৈছিল৷ কবি হীৰেন ভট্টাচাৰ্য সুদীৰ্ঘকাল বাওঁপন্থী আন্দোলনৰ সৈতে জড়িত আছিল৷ সেই সূত্ৰে তেখেত কিছু বছৰ ভাৰতৰ কমিউনিষ্ট পাৰ্টিৰ সদস্য আছিল৷ কিন্তুু খেয়ালী মনৰ কবি হিচাপে তেওঁ পাৰ্টিৰ অনুশাসনৰ মাজত আবদ্ধ হৈ থাকিবলৈ নিবিছাৰিলে যদিও হীৰুদা আমৃত্যু কমিউনিষ্ট পাৰ্টিৰ কামকাজৰ সৈতে জড়িত হৈ আছিল৷ সেই সুত্ৰে পাৰ্টিৰ কাৰ্যালয়লৈ তেওঁ আহযাহ আছিল৷ আনহাতে হীৰুদাৰ ঘৰ কমিউনিষ্ট পাৰ্টিৰ ৰাজ্যিক কাৰ্যালয়ৰ পৰা কেইশমিটাৰ মান দুৰতে হোৱাৰ বাবে পুৱা বাতৰি কাকত পঢ়িবৰ বাবে তেওঁ নিতৌ পাৰ্টিৰ কাৰ্যালয়লৈকে আহিছিল৷ হীৰুদাৰ সৈতে পিকুমনি দত্তৰ আগৰ পৰাই সম্পৰ্ক আছিল যদিও পাৰ্টি কাৰ্যালয়ত থাকিবলৈ লোৱাৰ পৰা ঘণিষ্ঠতা বাঢ়িছিল৷ সেই ঘণিষ্ঠতা সুত্ৰে তেওঁ হীৰুদাক অতি নিবিড় ভাবে পাইছিল৷ কলাৰসিক, অধ্যয়নশীল দত্তৰ লগত হীৰুদাই আড্ডা দি ভাল পাইছিল৷ সেই সময়ত দত্তইও ছবি আঁকিছিল৷ তেওঁ নিজৰ বাবে আনি থোৱা কেনভাছতে হীৰুদাই কেতিয়াবা তুলিকা বুলাইছিল৷ এই ছবিসমূহ হীৰুদাই এক্ৰিলিক মাধ্যমত ১৯৯২ চনৰ পৰা ১৯৯৭চনৰ মাজৰ সময় চোৱাৰ আঁকিছিল৷ এনেদৰেই কমিউনিষ্ট পাৰ্টিৰ কাৰ্যালয়তে বহুকেইখন ছবিয়ে হীৰুদাৰ হাতত প্ৰাণ পায় উঠিছিল আৰু সেইবিলাক তাতে এৰিছিল৷ সেই ছবি সমূহ পিকুমনি দত্তৰ সংগ্ৰহত থাকি গৈছিল৷ ছবি সমূহ দত্তৰ পৰা বিভিন্নজনে লৈ যোৱাৰ উপৰি বিভিন্ন ঠাই ঘূৰি ফুৰাৰ ফলত আৰু যত্নৰ অভাৱত বহু ছবি নষ্ট হৈ গ’ল৷ তাৰে এইকেইখন ছবি পিকুমনি দত্তৰ সংৰক্ষণত থাকি গ’ল৷ অনুসন্ধান কৰিলে আন লোকৰ হাততো হীৰুদাৰ দুই-চাৰিখন ছবি উলাব৷ হীৰুদাৰ এই ছবি সমূহ আমাৰ বাবে অমূল্য সম্পদ৷
(হীৰুদাই ছবি সমূহৰ নাম দিয়া নাছিল যদিও চৰাইৰ ছবিখনৰ নাম কমলাকান্ত ভট্টাচাৰ্যৰ গীতৰ কলিৰে “চৰাই হালধীয়া“ দিছিল৷ )







http://www.xahitya.org/2017/07/17/%E0%A6%B9%E0%A7%80%E0%A7%B0%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A7%B0-%E0%A6%9B%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A7%B0-%E0%A6%85%E0%A6%AE%E0%A7%82%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AF-%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%97%E0%A7%8D/ 

≣ প্ৰস্তাৱ ≣




জুলাই মাহটো কবিতাৰ হওক
চকু মুদি লিখা কবিতাৰ নহয়
দুচকুত মুক্তিৰ ৰঙা ফুল ফুলা কবিতা
যি কবিতাই নিদ্ৰাত নিহত নাৰীৰ কথা কয়
যি কবিতাই বিপন্ন স্বাধীনতাৰ কথা কয়


জুলাই মাহটো কবিতাৰ নামত হওক
মাথো ফুল-তৰা-গানৰ কবিতা নহয়
সি হওক শইচ-পথাৰ-মানুহ-বোকামাটিৰ কবিতা
কবিতাৰে জ্বলি উঠক ব্যাধিগ্ৰস্ত নগৰ, অন্ধকাৰ হৃদয়

জুলাই মাহটো কবিতাৰ বাবে হওক
কবিতাই পাহাৰতলিৰ কুঁৱলি ফালক
চৰাইৰ মাতত বসন্ত আহক
জালিকটা জোনাকত বাজক সেউজীয়া বাঁহীৰ সুৰ

কবিতা হওক মোৰ দেশৰ বাবে
ধুমুহাৰ গান হওক কবিতা
বজ্ৰৰ গান হওক কবিতা
কবিতা হওক সাহসৰ দোকোল-টঁকা বান
কবিতাৰে জ্বলাওঁ আহক একুৰা জুই
জ্যোতিষ্মান হওক মোৰ ৰুগ্ন দেশ

জুলাইৰ ২৮ দিন, এটা কবিতাৰ প্ৰসৱৰ দিন
জুলাইৰ ৪ দিন, কবিতাটো কবিতা হোৱাৰ দিন
সেয়ে জুলাই হওক কবিতাৰ দিন


('প্ৰস্তাৱ' মাথো কবিতা নহয়, এয়া সকলোলৈ প্ৰস্তাৱঃ হীৰুদা অহা আৰু যোৱাৰ দিন জুলাই। সেয়ে লিখি দিওঁ আহক সমগ্ৰ জুলাই মাহটো হীৰুদাৰ নামত)

∞ কথোপকথন ∞



মই ক'লো:  এই হৃদয়ৰ জানা সংপৃক্ততা নাই
                 যিমানে তিতো তোমাৰ ভালপোৱাত
                 সিমানে তৃষ্ণা বাঢ়িহে যায়!!
                 তুমিতো নাজানা তোমাক পোৱাৰ হেঁপাহ কিমান,
                 তুমিতো নুবুজা তোমাৰ হোৱাৰ হাবিয়াস কিমান!! 



তেওঁ ক'লে: ইমান অলপতে অসন্তুষ্ট হ'লে কেনেকৈ চলে!
                 শিলৰ হৃদয়ে তোমাক এই বুলি ক'লে।

মই ক'লো:  হৃদয় যদি শিলৰ হয় মৰম ক'ত উপচে?

তেওঁ ক'লে: শিল ক্ষয় গৈ বালি হয়
                 বালিৰে উপচে ভৈয়াম

মই ক'লো:  বালিত জানো ফুলিব পাৰে প্ৰেমৰ হাচনাহানা              
                 যদিওবা থাকে তাত মৰমৰ নিজৰা!!

তেওঁ ক'লে: ভৈয়ামৰ বালিময় মৰুভূমিয়েতো
                 এদিন হয় সেউজীয়া উপত্যকা
                 তাতেতো ফুলে প্ৰেমৰ হাজাৰ হাচনাহানা

মই ক'লো:  সেউজীয়া উপত্যকা কাৰ বাবে
                 যদি তাত সেউজীয়া চৰাইজনীয়ে নাথাকে!
                 সেউজীয়া চৰাইজনী জানো সেউজীয়া হৈ ৰ'ব?
                 যদিহে সেউজীয়া বাঁহীৰ সুৰ নুশুনে??

তেওঁ ক'লে: সেউজীয়া উপত্যকাতে গজালি মেলিব বাঁহে
                 খনিকৰে সাজিব বাঁহী
                 সেই সেউজীয়া বাঁহীৰ সুৰ শুনি
                 আকৌ সেউজীয়া হৈ পৰিব
                 হালধীয়া পৰা চৰাই জনী

মই ক'লো:  ভালপোৱাবোৰ নদী হওক
                 সাঁতুৰি নাদুৰি জী উঠিম
                 ভালপোৱাবোৰ বৰষুণ হওক
                 তিতি তিতি সেউজীয়া হৈ পৰিম
                 অথবা ভালপোৱাবোৰ নিজৰা হওক
                 বৈ আহক তোমাৰ পৰা মোলৈ
                 ধোৱাই নিয়ক সকলো হালধীয়া
                 উপচি পৰক হাজাৰ সেউজীয়া

তেওঁ ক'লে: ভালপোৱাবোৰ বৰষুণ হৈ সৰিব
                 তিতিব দুখন বুকু
                 ভালপোৱাবোৰ নদী হ'ব
                 বুকুৰ পৰা বুকুলৈ বৈ যাব

মই ক'লো:   ...

(ওহোঁ একো নক'লো। মাথো বুকু ভৰাই
ভালপোৱাৰ উশাহ ল'লো!!)


এয়া মোৰ কল্পনা নহয়। এদন সন্ধিয়া
তেওঁৰ সৈতে হোৱা বাস্তৱ কথোপকথন!!
(দুশাৰীত হীৰুদাৰ ছাঁ পৰিলে!)

◀ মৌনতা ▶




প্ৰথমে সিহঁতে দলিত সকলক হত্যা কৰিবলৈ আহিলে
মই একো নক'লো
কাৰণ মই দলিত নহয়

তাৰপাছত সিহঁতে সংখ্যালঘু সকলক হত্যা কৰিবলৈ আহিলে
মই একো নক'লো
কাৰণ মই সংখ্যালঘু নহয়

সিহঁতে জনজাতি সকলক হত্যা কৰিবলৈ আহিলে
মই একো নক'লো
কাৰণ মই জনজাতি নহয়

সিহঁতে কৃষক সকলক হত্যা কৰিবলৈ আহিলে
মই একো নক'লো
কাৰণ মই কৃষক নহয়

সিহঁতে শ্ৰমিক সকলক হত্যা কৰিবলৈ আহিলে
মই একো নক'লো
কাৰণ মই শ্ৰমিক নহয়

সিহঁতে কমিউনিষ্ট সকলক হত্যা কৰিবলৈ আহিলে
মই একো নক'লো
কাৰণ মই কমিউনিষ্ট নহয়

সিহঁতে জাতীয়তাবাদী সকলক হত্যা কৰিবলৈ আহিলে
মই একো নক'লো
কাৰণ মই জাতীয়তাবাদী নহয়

সিহঁতে প্ৰগতিশীল চিন্তক সকলক হত্যা কৰিবলৈ আহিলে
মই একো নক'লো
কাৰণ মই তেনে চিন্তা নকৰো

সিহঁতে বাক্ স্বাধীনতাৰ সপক্ষত থকা সকলক হত্যা কৰিবলৈ আহিলে
মই একো নক'লো
কাৰণ মই সেই বিষয়ে একো নাভাবোৱে

শেষত সিহঁতে মোক হত্যা কৰিবলৈ আহিলে
মোৰ হৈ মাতিবলৈ
এতিয়া কোনোৱে নাই!

বেনাম ৰাভা



  : বিষ্ণু ৰাভা কোন?
: কোন বে?
: আব্বে কলাগুৰু!
: সেই যে "পৰজনমৰ শুভ লগনত" বুলি ট্ৰেজেডী ফালিছিল!
 : ধেত্, তেওঁ কিবা এটা মন্দিৰৰ দুৱাৰ খোলা পূজাৰী আছিল!
: ধুইই.. তহঁতে নাজান! সেই যে চন্দে চন্দে নচাৰ কথা কৈছিল! তেওঁ আচলতে নাচ-গানৰ মানুহহে আছিল।
: বুৰ্বকহঁত‌, তেওঁ কলাগুৰু আছিল। সাহিত্য-সংস্কৃতিৰ মানুহ ‌অ'! দেখা নাই চৰকাৰৰ পৰা আদি কৰি দল-সংগঠন, এনজিঅ', স্থানীয় কিবাকিবি সমিতি সকলোৱে ৰাভা দিৱস পাতি সাহিত্য-সংস্কৃতিৰ আলোচনা কৰে, গীত-কবিতাৰ প্ৰতিযোগিতা পাতে! সাংস্কৃতিক দিশত অৱদান আগবঢ়োৱা ব্যক্তিক চৰকাৰে তেওঁৰ নামত বটাঁও দিয়েতো!
            হয়, এয়াই বৰ্তমানৰ বিষ্ণু ৰাভা! ককাঁলত গৰুৰ পঘা লগাই চুচৰাই ৰাষ্ট্ৰই হত্যা কৰিলে এবাৰ; আৰু এতিয়া সেই ৰাষ্ট্ৰৰ নাগৰিকে আকৌ এবাৰ, বাৰ বাৰ হত্যা কৰিছে বিষ্ণু ৰাভাক! যেনেদৰে পুঁজিবাদৰ ঠিকাদাৰ সকলে নিষ্পেষিত জনতাৰ বাবে বন্দুক তুলি লোৱা চে গুৱেভাৰাক মুখত জলন্ত চিগাৰেট লৈ টুপী পিন্ধা ৰ'ল মডেল সাজি টি-চাৰ্টত আঁৰিছে, আজীৱন শোষিত জনগণৰ বাবে গীত গোৱা বব মাৰ্লেক ভঙুৱা জঁটাধাৰী সাজি টেটু ষ্টিকাৰ কৰিছে, ঠিক তেনেদৰে এহাতে কলম, এহাতে ষ্টেনগান লৈ কৃষক-বনুৱাক মুক্তিৰ পথ দেখুওৱা বিষ্ণু ৰাভাক আজি মাথো 'নাচ-গানৰ মাষ্টৰ' কৰা হ'ল। যি স্বাধীনতাই নিষ্পেষিত জনতাক আজিলৈকে শোষণৰ পৰা স্বাধীনতা নিদিলে সেই ৪৭ৰ স্বাধীনতা ভুৱা বুলি জানিয়ে ৰাভাই সেই সময়ত হাতত ষ্টেনগান তুলি লৈছিল। আৰু ৰাভা হৈ পৰিছিল দেশদ্ৰোহী! যি ৰাষ্ট্ৰই ৰাভাক দেশদ্ৰোহী আখ্যা দিছিল, সেই ৰাষ্ট্ৰয়েই আজি আকৌ বিষ্ণু ৰাভা দিৱস পাতে! কিয়? এয়া চিন্তাধাৰা হত্যাৰ চেষ্টা; ৰাভাৰ সংগ্ৰামী সত্তাক হত্যা কৰি তেওঁক মাথো গানৰ মাষ্টৰ কৰি থোৱাৰ চেষ্টা! ৰাভাই বিচৰা সেই স্বাধীনতা— 'শোষণৰ পৰা স্বাধীনতা' সংবিধানৰ গণ্ডিত থাকি বিচাৰিলেও আজিও হয় তেওঁ দেশদ্ৰোহী! হয় বিষ্ণু ৰাভাই সংস্কৃতি কৰিছিল। কিন্তু আজি সকলোৱে কৈ থকাৰ দৰে মাত্ৰ সংস্কৃতি কৰা নাছিল; তেওঁ বিপ্লৱ কৰিছিল। 'জাতি-ধৰ্মহীন' শোষকৰ বিৰুদ্ধে কৃষক-বনুৱা, মুক্তিকামী জনতাৰ মুক্তিৰ হকে তেওঁ বিপ্লৱ কৰিছিল। প্ৰেম আৰু বিদ্ৰোহ আছিল ৰাভাৰ চিৰ লগৰী। স্বাৰ্থান্বেষী সকলে যিমানেই ৰাভাক আকৌ বাৰে বাৰে হত্যাৰ চেষ্টা নকৰক কিয়, আজিও ক'ৰবাত উমি উমি জ্বলি আছে সেই বিপ্লৱী প্ৰাণ! কোনোবা দিনা হ'ব জ্যোতিষ্মান! এতিয়াও ৰিণিকি ৰিণিকি শুনি আছো আহি আছে এটা মিছিল— "আমি বিপ্লৱ পথলৈ আগুৱাওঁ বিপ্লৱ পথৰে যাত্ৰী আমি সৰ্বহাৰাৰ মুক্তিকামী"

: আব্বে বিষ্ণু ৰাভাই চুইচাইড কৰি থকা ফাৰ্মাৰ কেইটা আৰু টি-গাৰ্ডেনৰ লেবাৰ কেইটাৰ কাৰণেহে বিপ্লৱ কৰিছিল, আমাৰ কাৰণে কৰা নাছিল বে!
: তিনিওটাকে ফিউজন কৰি ল'লে কিন্তু মজ্জা হ'ব বে!
: আব্বে চাচপেন্স নিদিবি বা%#। কি জল্দি ক!
: ৰেড ষ্টাৰ থকা চে কেপ, মুখত ভাঙৰ মষ্ট চিগাৰ, বাহুত বব মাৰ্লেৰ টেটু আৰু হাতত ৰাভাৰ ষ্টেনগান!
: কে#% তোৰ আইডিয়া কৈ দিছো কিন্তু! ঝাক্কাচ লাগিব বে!!!

(ফটোখন "বৌদ্ধিক বিচাৰ" ই-আলোচনীৰ পৰা লোৱা হৈছে। শিল্পীঃ Rituparna Bora)

Wednesday, May 24, 2017

মৰমৰ মাত

হোষ্টেলৰ পৰা ওলাই অকণমান আহোঁতেই কাণত পৰিল বৰ মৰমেৰে কোনোবাই কৈছে "বাই বাই... "। শব্দৰ উৎসৰ ফালে চাই দেখোঁ হোষ্টেলৰ কাষৰ মানুহঘৰৰ প্ৰকাণ্ড লোহাৰ গেটখনত ধৰি ঠিয় হৈ আছে কণমানিজনী। তাইয়েই মোক ইমান মৰেমেৰে "বাই বাই" দিছে।
এইজনীয়ে সেই কণমানিজনী যাক মই ঠিক দুৰ্গাপূজাৰ পিছৰ পৰাই দেখি আহিছো। হয়তো বন্ধবোৰ একেলেঠাৰিয়ে থকা বাবেই। বয়স ৩/৪ বছৰমান হ'ব। কেতিয়াবা দেখো বায়েকৰ লগত ঘৰৰ আগত ৰাখি থোৱা বালিৰ দ'মত খেলি থকা, কেতিয়াবা দেখো তাইৰ দৰেই কণমানি কুকুৰ পোৱালি এটাৰ লগত খেলি থকা, কেতিয়াবা দেখো ওচৰতে ৰখাই থোৱা ৰিক্সাকেইখনত উঠা-নমা কৰি খেলি থকা আৰু কেতিয়াবা ঘৰৰ সন্মুখত পৰি থকা চিপছৰ পেকেট বা অন্য কাগজ আদি বুটলি কাষৰ নলাটোত পেলাই থকা। আনকি সৰু মৰটনৰ পেকেটটোও সাৰি নাযায়। তাইক দেখি মনত ভাৱ হয় এই সৰু ছোৱালীজনীয়ে কেনেকৈ এইবোৰ ভাবি পায়, য'ত নেকি আমি দাঙৰবোৰেই বহুতে পাহৰি যাওঁ। মোক দেখিলে দুইজনীয়ে অলপকৈ হাঁহে। হয়তো নিজৰ ভিতৰতে কিবা কথা পাতে। সিহঁতক দেখিলে ক'ব নোৱাৰাকৈয়ে মোৰো ওঁঠত এক হাঁহি বিয়পি পৰে। কিন্তু আজিলৈকে মাতি পোৱা নাছিলো।
মই ওলাই আহিয়ে বায়েকক স্কুললৈ যোৱা দেখিলো। হয়তো বায়েকক বিদায় দিবলৈ আহিয়ে তাই গেটখনত ধৰি থিয় হৈ আছিল। হয়তো ৰাস্তাৰ মানুহ চাইছিল। কিন্তু ৰাতিপুৱাই এই কণমানিজনীৰ মৰমসনা মাতটোৱে যেন মোৰ দিনটোৱেই সুন্দৰ কৰি তুলিলে। মনটো ভাল লাগি গ'ল। মই ক'ব নোৱাৰাকৈয়ে দিনটোলৈ কাম কৰিবলৈ এক নতুন উদ্যম পালো। অলপ স্বাৰ্থপৰতাৰে হ'লেও মনটোৱে বিচাৰিল, তাই যেন সদায় মোক এনেকৈ "বাই বাই" দিয়ে!!!

(3 Nov 2016)

তেওঁৰ নে মোৰ?


বাছখনত উঠিয়ে চিনাকি মুখখন চকুত পৰিল।সেই একেই ৰঙাত নীলা ৰঙৰ পথালি আঁচ থকা স্পৰ্টিং, ধোঁৱা/গ্ৰে ৰঙৰ পেন্ট, অলপ দীঘলকৈ থকা কেঁকোৰা চুলি আৰু হাতত এটা ফাষ্টট্ৰেকৰ পিঠিত লোৱা বেগ। প্ৰায়ে দেখো তেঁওক, সদায় এই একেই সাজপাৰ একেই ৰূপ। কেতিয়াবা বেলতলা তিনিআলিত উঠা বাছখনত পাঁও, কেতিয়াবা বশিষ্ঠ চাৰিআলিৰ পৰা উঠাখনত আৰু কেতিয়াবা দুয়োখনতে। মোৰ অফিচৰ সময় নটা। হয়তো তেওঁৰো। ট্ৰেকাৰত উঠা তেঁওক দেখা নাই। মই হাঁহি এটা মাৰিলো। মোক মহিলাৰ ফালৰ ছীটকেইটালৈ আঙুলিয়াই দিলে। মই বহিলো। তেঁওক মই এনেকৈ বাছত লগ পোৱা হয়তো বিছদিনমান হৈছে। অৱশ্যে তেঁও বাছখনত থাকিলে মই অলপ সকাহ পাঁও। কাৰণ যদিও মই এই নতুন কামটোত সোমোৱা এমাহ হ'বৰ হ'ল, গাড়ীত আঁহোতে সদায় অলপ খেলিমেলি হয়। গাড়ীৰ সোঁফালে বহিলে ৰাস্তাৰ ডিভাইদাৰটোত থকা "এন. পি. এছ. "ৰ চাইনব'ৰ্ডখন চাই আৰু বাওঁফালে বহিলে "এয়াৰটেল ৩জি"ৰ চাইনব'ৰ্ডখন চাই গম পাঁও যে মোৰ নামিব হৈছে। কিন্তু "এয়াৰটেল ৩জি"ৰ চাইনব'ৰ্ড কিবা এখনেই আছেনে!! সেয়ে তেওঁ থাকিলে আৰু মোৰ চিন্তা নাই। তেওঁ নামিবলৈ যো-জা চলাওঁতেই মইয়ো লাহেকৈ আৰম্ভ কৰো। প্ৰথম কেইদিনমান মই বৰ গুৰুত্ব দিয়া নাছিলো। তেওঁ কিন্তু ঠিকেই গুৰুত্ব দিছিল মই নামিবলৈ লৈছো নে নাই (মই লক্ষ্য কৰিছিলো)।বাছৰ পৰা নামি কেতিয়াবা মই আগবাঢ়ো কেতিয়াবা তেওঁ আগবাঢ়ে।ৰাস্তাটো পাৰ হৈয়ো এবাৰ ঘূৰি চাই।(হয়তো চায় মই পাৰ হ'লোনে নাই)।এদিন তেওঁ মোৰ আগে আগে গৈ আছিল।তেনেতে তেওঁৰ সহকৰ্মী ছোৱালী এজনী লগ পালে।দুয়োজনে আকাৰে ইংগিতে কথা পাতি গৈ থাকিল।তেতিয়াহে মই অনুভৱ কৰিলো যে তেওঁ কথা ক'ব নোৱাৰে আৰু তেতিয়াই মই বুজি পালো তেওঁ কিয় বাছত সদায় ভাড়া দিয়াৰ সময়ত গন্তব্যস্থানৰ নাম নকৈ হাতৰ পাঁচটা আঙুলি দেখুৱায়(কাৰণ ইয়ালৈকে ভাড়া পাঁচটকা),কিয় হাতত লৈ থকা ছেমছাং স্মাৰ্টফোনটো কেতিয়াও বাজি উঠা দেখা নাই,কিয় ক্ষন্তেকলে হ'লেও ফোনত কথা পতা শুনা নাই।ক'ব নোৱাৰাকৈয়ে তেওঁৰ প্ৰতি মনত সহানুভূতি জাগি উঠিল।আৰু তাৰ দুদিন মান পিছৰপৰাহে মই হাঁহিৰে সম্ভাষণ জনাবলৈ আৰম্ভ কৰিছিলো।কিন্তু এতিয়া ভাবিছো সেয়া আচলতে মোৰ ভুল আছিল।তেওঁটো সাধাৰণ আন মানুহৰ দৰেই জীয়াই আছে, আন মানুহৰ দৰেই নিজে উপাৰ্জন কৰিছে তেন্তে তেওঁক সহানুভূতি জনোৱাৰ যুক্তি ক'ত? তেওঁৰ বিষয়ে অযুত প্ৰশ্ন মনলৈ আহে। যদিও তেওঁৰ অফিচৰ পৰা মোৰ অফিচলৈ মাত্ৰ দুটা বিল্ডিঙৰ দূৰত্ব তথাপি মই নাজানো তেওঁৰ কামৰ বিষয়ে। জানিবলৈ মন যায় কি কামত বা জড়িত তেওঁ, নামটো বা কি, ঘৰ বা ক'ত, মুখেৰে একো এটা নোকোৱাকৈ তেওঁ কেনেকৈ কাম কৰে, পঢ়া-শুনা বা কি কৰিলে, তেওঁৰ শিক্ষাজীৱনত যদি কিবা ব্যৱহাৰিক বিষয় আছিল তেন্তে ভাইভাত বাৰু তেওঁ কি কৰিছিল ইত্যাদি ইত্যাদি। প্ৰশ্নবোৰ প্ৰশ্ন হৈয়ে আছে এতিয়াও।
আজিৰ কথালৈ আহোঁ। বাছৰ পৰা নামি ৰাস্তাটো প্ৰায় একেলগেই পাৰ হ'লো আমি। মূল ৰাস্তাৰ পৰা সোমাই যোৱা ৰাস্তাটোত উঠিলো। কাতিমহীয়া ৰ'দ যদিও যথেষ্ট চোকা ৰ'দটোক বাধা দিবলৈ ছাতিটো মেলি ল'লো। সদায় সেই সময়ত কৰা ফোনটো কৰো বুলি ম'বাইলটো উলিয়াই টিপিবলৈ ধৰিলো। তেনেতে পিছফালৰ পৰা অ'ট' এখনে হৰ্ণ বজাবলৈ ধৰিলে। মাতটো শুনিছো যদিও ভবা নাই যে মোকে উদ্দেশ্য কৰি বজাইছে।ইতিমধ্যে মই ৰাস্তাটোৰ প্ৰায় মাজেৰে গৈ আছিলো। তেনেতে তেওঁ হাতখন দাঙি মোৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিলে আৰু পিছফালে আঙুলিয়াই দেখুৱালে। তেতিয়াহে মোৰ হুঁচ আহিল যে অ'ট'খনে বৰ্তমান মোৰ ঠিক পিছতে হৰ্ণ বজাই আছে। মই তৎক্ষণাত আঁতৰ হ'লো।ফোনটোৰ চিন্তা বাদ দি বেগত ভৰাই থ'লো। তেওঁলৈ চাই দোষী দোষী ভাৱেৰে হাঁহি এটা মাৰিলো। তেতিয়া তেওঁ নিজৰ চোলাটোত ধৰি আগলৈ আঙুলিয়াই মোক সুধিলে, "সূতা মিলত কাম কৰা নেকি?" মই বুজি পালো আৰু মূৰ দুপিয়ালো। তেওঁৱো চেলাউৰিযোৰ দাঙি হয়ভৰ দিলে। আকৌ সুধিলে নিজৰ ভাষাৰে, "তাঁত বোৱা নেকি? " মই সোঁৱে-বাঁৱে মোৰ জোকাৰিলো। আকৌ সুধিলে, "তেন্তে কি কৰা?" মই অলপ থতমত্ খালো। কেনেকৈ বুজাওঁ এতিয়া। মনত পেলাবলৈ চেষ্টা কৰিলো বিভিন্ন সময়ত চিনেমাবোৰত দেখুওৱা আকাৰে ইংগিতে কথা কোৱা দৃশ্যবোৰ। কিজানি কিবা এটা ক'ব পাৰোৱে। কিন্তু নাই, সেই সময়ত একোৱে মনলৈ নাহিল। মই সাধাৰণভাৱেই কৈ দিলো, কালাৰ (colour)। তেওঁ আকৌ চেলাউৰিযোৰ দাঙি হয়ভৰ দিলে। কিন্তু তেওঁ বুজিলেনে নাই মই নুবুজিলো। মনটোৱে অলপ ধনাত্মকভাৱে কৈ উঠিল, হয়তো শুনা পায়। এইবাৰ অফিচৰ ফালে আঙুলিয়াই বাওঁহাতৰ মণিবন্ধত চুই দুয়োখন হাতেৰে দহটা আঙুলি দেখুৱাই সুধিলে, " ডিউটী ১০ টাৰ পৰা নেকি?" মই সোঁৱে-বাঁৱে মূৰ জোকৰাত এইবাৰ নটা আঙুলি দেখুৱালে।এইবাৰ মই তলে-ওপৰে মোৰ জোকাৰিলো। আকৌ সুধিলে বুঢ়া আঙুলি আৰু তৰ্জনী আঙুলিটো মোহাৰি, "দৰমহা কিমান?" মইও হাতৰ আঙুলিৰে হিচাপ দিলো। বাঁওহাতৰ মণিবন্ধত আকৌ এবাৰ চুই এইবাৰ ৰাস্তাৰ ফালে আঙুলিয়াই হাতেৰে ছটা আঙুলি দেখুৱালে। মানে সুধিলে "তোমাৰ ডিউটী ৬টা লৈ নে?" মই পাঁচটা আঙুলি দেখুৱালো। এইবাৰ তেওঁ একো নুসুধিলে। খৰ-খেদাকৈ গৈ নিজৰ অফিচ সোমালেগৈ। মোলৈ ঘূৰিও নাচালে, যাঁও বুলিও নক'লে। হয়তো তেওঁৰ দেৰি হৈছিল নতুবা আমাৰ কথা-বতৰা ইমানতে সামৰিব খুজিছিল। অজানিতে নিজকে দোষী দোষী লাগি গ'ল। কাৰণ তেওঁ মোৰ বিষয়ে সোধা কথাকেইটা মই ঠিকেই বুজিলো কিন্তু উত্তৰ দিবলৈ লৈহে অসুবিধা পালো। তেওঁক কিবা এটা সুধিবলৈ মই কেনেকৈনো সুধিম একো ভাবিয়ে নাপালো। অথচ তেওঁ মোক কিমান সহজকৈ কথাকেইটা সুধি গুচি গ'ল!! হয়তো সেয়ে তেওঁলোকক বিশেষভাৱে সক্ষম বুলি কোৱা হয়।আৰু প্ৰকৃততেই তেওঁ বিশেষভাৱে সক্ষম। কাৰণ তেওঁ তেনেকৈয়ে জীৱনটো আন দহজনৰ দৰেই সাধাৰণ ভাৱে জীয়াই আছে।
তেন্তে প্ৰকৃততে অক্ষমতা কাৰ? তেওঁৰ নে মোৰ??? প্ৰশ্নটোৱে মনত দোলা দি থাকিল বহুপৰলৈ....!!!
(অক্টোবৰ মাহৰ শেষৰ ফালে কোনোবা এটা দিনৰ ঘটনা)
সংযোজনঃ
‌কেইদিনমান পিছত গম পালো তেওঁ কাম কৰা অফিচটো গড্ৰেজ কোম্পানীৰ। কিন্তু তাত তেওঁ কি কৰে সেইটো নাজানিলো।
‌মোৰ সেইটো অফিচত শেষৰ দিনা তেওঁক আকৌ লগ পালো। বাছৰ পৰা নামিহে দেখিলো তেওঁক।মই হাঁহি এটা মাৰি হাতখন জোকাৰিলো। ৰাস্তাটো পাৰ হৈ মই ইচ্ছা কৰিয়ে তেওঁৰ খোজত খোজ মিলাই গৈ থাকিলো। এপাকত সুবিধা পাই মোৰ হাতখনেৰে নিজৰ কাণখন চুই তেওঁৰ ফালে আঙুলিয়াই সুধিলো যে তেওঁ শুনি পায়নে। তেওঁ প্ৰথমে নিজৰ ওঁঠত চুই হাতখন জোকাৰি বুজালে যে, "কথা ক'ব নোৱাৰো"। এইবাৰ কাণখন চুই আকৌ হাতখন জোকাৰি বুজালে যে "শুনি নাপাওঁ" (ক'ব নোৱাৰাকৈয়ে মনটো বেয়া লাগি গ'ল)। আৰু দুটা আঙুলিৰে প্ৰথমে নিজৰ চকুৰ ফালে আৰু তাৰ পিছত আগলৈ আঙুলিয়াই বুজালে যে "দেখি পাওঁ"। এইবাৰ মই ক'লো যে "মই ইয়াৰ পৰা যামগৈ।" (প্ৰথমে নিজৰ ফালে আঙুলিয়ালো, তাৰ পিছত অফিচৰ ফালে তাৰ পিছত ৰাস্তাৰ ফালে আঙুলিয়াই হাতখন পকাই দেখুৱালো।) তেওঁ বুজি পালে। তথাপি হয়তো Confirmationৰ বাবে নিজৰ সুবিধামতে সুধিলে। মই মূৰ দুপিয়ালো। যিহেতু মই বুজি পালো। এইবাৰ তেওঁ সুধিলে "ইয়াৰ দৰমহা ভাল নহয় ন?" মই তেওঁক বুজাবলৈ টান হ'ব বুলিয়ে মূৰ দুপিয়ালো। আকৌ সুধিলে "ক'ত যাবা?" মই কেনেকৈ বুজাম একো ভাবি নাপাই ম'বাইলটো উলিয়াই লিখি দেখুৱালো "গোলাঘাট"।তেওঁ মোৰ দুপিয়ালে। ইতিমধ্যে আমি আহি তেওঁৰ অফিচ পাইছিলোহি।তেওঁ মোক হাত জোকৰি বিদায় দিলে আৰু অফিচলৈ সোমাই গ'ল।

আপোন ডি. আৰ. কলেজৰ বুকুত স্মৃতিৰ সৰাপাত বুটলিঃ


প্ৰায় চাৰে পাঁচ বছৰৰ মূৰত আজি মোৰ মৰমৰ কলেজখনলৈ গ'লো। গেটখনত ভৰি দিয়েই মনটো অজান পুলকেৰে ভৰি পৰিল। যেন প্ৰথম কলেজলৈ অহাৰ দিনটো ঘূৰি আহিছে। এফালৰ পৰা চাই গ'লো Chemistry-Botany-Zoology Department, Higher Secondaryৰ ৰুমদুটা, Administrative Building, সৰস্বতী পূজাত লুচী খোৱা ৫ নং ৰূমটো, College Electionৰ counting কৰা ৰূমটো, কাবাদী খেলা Girls Commonৰূমৰ সন্মুখৰ ফিল্ডখন, "মমতাৰ চিঠি" কাব্যনাট প্ৰেকটিচ্ কৰা হীৰক জয়ন্তী ভৱনটো ইত্যাদি ইত্যাদি। চাই চাই গৈ আছো আৰু মনটো কিবা এটা ভৰি আহিছে ক'ব নোৱাৰাকৈয়ে। ইয়াত পাৰ কৰা প্ৰতিটো মুহূৰ্ত চকুৰ আগত জীৱিত হৈ উঠিল। এইযেন চাইকেল ষ্টেণ্ডত উৎপাত কৰি থকা আমাৰে লগৰ ল'ৰা-ছোৱালীখিনি, সেই নিৰ্দ্দিষ্ট একেচিয়াজোপাৰ তলত Electionৰ আলোচনা কৰা দাদাহঁত, Administrative Building ৰ সন্মুখৰ ফিল্ডখনত গান-কবিতাৰ কথা পতা দাদা-বা-বন্ধু-বান্ধৱীহঁতসকলোকে যেন মোৰ চকুৰ সন্মুখত বহি আহে। এই যেন চিঞঁৰি দিলেই হাতখন দাঙি মোক মাতিব।
এইখনেই সেইখন কলেজ যি মোক হিয়া উজাৰি দিছে, কোনো কৃপণালি নকৰাকৈ। এইখনেই সেইখন কলেজ যাৰ পৰা বৈ আহিছিল টুকুৰাটুকুৰ কবিতাবোৰ মোৰ বুকুলৈ, ভালপোৱাৰ সুবাসবোৰ উৰি আহিছিল, সপোনবোৰ সেউজীয়া হ'বলৈ ধৰিছিল ইয়াতেই। H2S ৰ গোন্ধৰ মাজতো মৰমবোৰ বিয়পিবলৈ অসুবিধা হোৱা নাছিল। এইখনেই সেইখন কলেজ যি মোক এবুকু বিষাদৰ মাজতো হাঁহিবলৈ শিকাইছিল।
ডি. আৰ. কলেজ, এক নষ্টালজিয়া, কাকো পাহৰিব নোৱাৰি, প্ৰতিগৰাকী শিক্ষাগুৰু, ইয়াত লগপোৱা সকলো দেৱৰাজীয়ান আৰু ইয়াৰ বুকুত শিপাই থকা অনুভৱবোৰ....!!!!
(ডি. আৰ. কলেজ পৰিয়ালৰ প্ৰতিজন সদস্যৰ হাতত। )

সততা...

আজিৰ দিনত এক আপুৰুগীয়া সম্পদ। যাৰ আছে তেঁও সবাতোকৈ চহকী। লাগিলে তেঁও ধনেৰে দুখীয়াই হওঁক। আৰু আজিৰ ঘটনাটোৱে মোক সঁচাই ভবাই তুলিলে। ঘটনাটো ঠিক এনেধৰণৰ.....
আমাৰ ইয়াত দেওবাৰে সাপ্তাহিক বজাৰ বহে আৰু আমাৰ এই অঞ্চলটোৰ এটা নিয়ম যে কোনোবাই কাৰোবাৰ ঘৰত বা বাৰীত বা খেতি পথাৰত বা বাগানত কাম কৰি পাবলগীয়া টকাকেইটাই হওঁক, বা ক্ষুদ্ৰ চাহ খেতিয়কসকলে চাহপাতৰ বাবে পাবলগীয়া টকাকেইটাই হওঁক সকলোৱে দেওবাৰে ৰাতিপুৱাহে পায়। আৰু সকলোৱে বজাৰলৈ যায়। আজিও আমাৰ ঘৰত একো ব্যতিক্ৰম নহ'ল। এজন মানুহ আহিল আমাৰ ঘৰলৈ দুপৰীয়া সময়ত। পথাৰত আলি দিয়াৰ বাবদ পাবলগীয়া টকাকেইটা নিবলৈ। ঘৰত কেৱল ভণ্টি আৰু মই। বহিবলৈ দি ঠাণ্ডা পানী এগিলাচ যাচিলো। বাহিৰত ভীষণ ৰ'দ। মোক ক'বলৈ ধৰিলে "কালি আলি দি সম্পূৰ্ণ নহ'ল। মোৰ জ্বৰ উঠিলে। আজি সন্ধিয়াকৈ বেজী এটা লৈ কাইলৈ পুৱাই আলি কেইটা দি শেষ কৰিম। আৰু পাঁচ গজ বাকী আছে। টকা দুশমান নিবলে আহিলো। " --শুনি বেয়া লাগি গ'ল। কিন্তু উপায়োতো নাই। এদিন কাম নকৰিলেও যে তেঁওলোকৰ চৌকাত জুই নজ্বলে। দেউতালে ফোন লগালো। টকা চাৰিশ দিবলে ক'লে। তেঁওক টকাকেইটা যাচি ক'লো, দেউতাই চাৰিশ দিবলে কৈছে। তাৰ উত্তৰত তেঁও যি ক'লে শুনি মই আৰু ভণ্টিয়ে মাথো ইজনীয়ে সিজনীৰ চকুলৈ চাই থৰ হ'লো। তেঁও ক'লে, "আজি চাৰিশ নিনিও। আলি দি শেষ নাইহোৱা। আৰু পাঁচগজ আছেই নহয়। বাকী দুশ কাইলৈ কাম কৰি আহি লৈ যামহি। কাম শেষ নকৰাকে পইচা নিবলে বেয়া লাগে নহয়। "
(ভাবিলো আজিও সমাজত এনেবোৰ মানুহ আছে বাবেই আমি মানুহ বুলি গৌৰৱ কৰিব পাৰিছো।)
ৰীতা শইকীয়া
৩১/০৭/১৬